“การตรวจอสุจิในเพศชาย เป็นส่วนหนึ่งในการเรียนการสอนวิชาจุลทรรศนศาสตร์ เป็นการคัดกรองเบื้องต้น เพื่อวิเคราะห์สภาวะการมีบุตรยากในเพศชายประเมินความสมบูรณ์ สัดส่วน รูปร่าง รวมถึงการเคลื่อนที่ และจำนวนของอสุจิ ต้องใช้สีย้อมในการตรวจ เป็นสารเคมีนำเข้าที่มีราคาแพง ใช้งานยุ่งยากและใช้เวลาค่อนข้างนาน การตรวจอาจส่งผลกระทบต่อสุขภาพของผู้เรียนและผู้ใช้งาน เราจึงพัฒนาชุดสีย้อมอสุจิจากสารสกัดธรรมชาติขึ้นเป็นผลสำเร็จ”

ผศ.ดร.ฌลณต เกษตร ภาควิชาเทคนิคการแพทย์ คณะสหเวชศาสตร์ มหาวิทยาลัย ธรรมศาสตร์ บอกถึงที่มาของสีย้อมอสุจิจากสารสกัดธรรมชาติ ที่คิดค้นขึ้นเพื่อลดการนำเข้า...โดยการทดลองครั้งแรกใช้อัญชัน กระเจี๊ยบ และลูกหม่อน

แต่สุดท้ายพบว่าเปลือกหรือแกลบจากข้าวเหนียวดำ ที่หาได้ง่าย ให้ผลใกล้เคียงกับการใช้สารเคมีนำเข้ามากที่สุด และช่วยเพิ่มมูลค่าให้ข้าวไทยอีกทางหนึ่ง

นอกจากนั้น การพัฒนาในครั้งนี้ยังเป็นการกระตุ้นการเรียนการสอนแบบ STEM ไปพร้อมๆกัน คือการใช้ ความรู้ทางวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีในการสกัดสี (Science, Technology) การออกแบบเครื่องย้อมอัตโนมัติ (Engineering) และการคำนวณสารต่างๆ ที่ใช้ในการสกัด (Mathematics) เป็นการบูรณาการความรู้ของภาควิชาเทคนิคการแพทย์ ผลลัพธ์คือได้นวัตกรรมชุดย้อมสีอสุจิ บีอาร์ (Sperm BR staining kit) ที่มีราคาถูกแค่ 1 ใน 10 ของราคาสีเคมีสังเคราะห์นำเข้า

ทั้งนี้ สารแอนโทรไซยานิน สารหลักที่สกัดได้จากเปลือกหรือแกลบข้าวเหนียวดำ สามารถติดสีตัวอสุจิได้ดีที่สุด จึงใช้สารสกัดร่วมกับสารเพิ่มประจุบวก Potassium alum เพื่อไปจับกับสารพันธุกรรมประจุลบในนิวเคลียส

สำหรับวิธีการย้อม นำน้ำอสุจิใส่ในภาชนะใช้แผ่นสไลด์จุ่ม รอให้แห้ง นำสีย้อมมาป้าย และส่องดูผ่านกล้องจุลทรรศน์ สีม่วงที่ย้อมติดบริเวณหัวอสุจิทำให้เห็นได้ชัดเจนขึ้น จนสามารถประเมินได้ว่าอสุจิแข็งแรง รูปร่างสมบูรณ์หรือไม่ เคลื่อนที่อย่างไร โดยปกติใช้ค่าที่ 4% กล่าวคือ ในอสุจิ 100 ตัว หากมี 4 ตัวที่แข็งแรง รูปร่างสมบูรณ์ เคลื่อนไหวปกติ แสดงว่ามีโอกาสมีบุตรได้ ถือเป็นการคัดกรองเบื้องต้น เพื่อวางแผนในการมีบุตรต่อไป

นอกจากนี้ ยังใช้สารสกัดชนิดนี้ย้อมตัวอย่างจากสำลีป้ายช่องคลอด เพื่อหาตัวผู้กระทำความผิดคดีล่วงละเมิดทางเพศ อันจะสามารถนำไปเป็นหลักฐานเบื้องต้น ในการตรวจหาดีเอ็นเอผู้กระทำผิดต่อไป

งานวิจัยสารสกัดข้าวเหนียวดำหนึ่งเดียวในโลก ยังเป็นหนึ่งในผลงานที่ได้รับรางวัลการวิจัยแห่งชาติ ผลงานประดิษฐ์คิดค้น ระดับดี ประจำปี 2564 ของสำนักงานการวิจัย แห่งชาติ (วช.) แล้ว ยังถูกนำมาใช้จริงในศูนย์ผู้มีบุตรยากของโรงพยาบาลธรรมศาสตร์เฉลิมพระเกียรติ และใช้ในกระบวน การทางนิติวิทยาศาสตร์ ที่ห้องปฏิบัติการเทคนิคการแพทย์โรงพยาบาลชลบุรี

ขณะเตรียมที่จะวิจัยพัฒนาร่วมกับภาครัฐหรือเอกชน อาทิ กรมการค้าระหว่างประเทศ ในการสร้าง Roadmap และร่วมมือกับมหาวิทยาลัยมหิดล พัฒนาสีย้อมให้เป็นรูปแบบผง เพื่อสะดวกในการใช้งาน ตอบโจทย์การผลิตเชิงพาณิชย์ พร้อมขยายการใช้งานไปสู่คลินิก หรือโรงพยาบาลในประเทศต่อไป.